Subsidies in de kunstsector zijn al lang geen vanzelfsprekendheid meer. Volledig afhankelijk zijn van financiële overheidsbijdragen is uit. Een gezonde financieringsmix is waar het nu om gaat. Het biedt creatieven meer vrijheid en ruimte om met minder risico te opereren. De weg er naartoe heet business development, het stokpaardje van Mirjam Hament van Brabant C. “Een goed kunstproject gaat niet alleen over goede ideeën; om impact te hebben is ondernemerschap nodig.” Hoe zakelijkheid en creativiteit samen kunnen gaan, zag ze op South by Southwest in Austin, Texas.
Voor Mirjam Hament is het woord ‘ondernemend’ in de kunstsector niet vies meer. Of misschien is het dat wel nooit geweest. Ze studeerde af als registeraccountant én beeldend kunstenaar aan de Rietveld Academie. Met één been in de kunst en één in het bedrijfsleven weet ze als business developer de brug te slaan tussen beide werelden. Het verbinden van het artistieke aan het maatschappelijke en economische belang is waar het volgens haar om draait.
“We kunnen als sector onze impact flink vergroten als we kunst- en cultuurprojecten in verbinding met andere partners en sectoren realiseren. Nadenken over stakeholders, over gemeenschappelijke belangen, over waarde die je creëert, over bereiken van je publiek, over vernieuwing en innovatie zijn termen die bij ondernemerschap en dus bij business development horen. Van alle Nederlandse cultuurfondsen lopen we hierin voorop.”
Internationaliseringsslag
Dat de creatieve industrie in Brabant niet als topsector is aangemerkt, werkt in de kansen voor de creatieve sector in Brabant niet bepaald mee. Volgens Hament wordt het belang van kunst en cultuur onvoldoende gezien. “Veel innovatie en denkkracht voor maatschappelijke vraagstukken komt uit de kunst- en cultuurhoek. Als je het over de Brainport regio hebt, dan hoort de kracht van design daar zeker bij. Het aantal banen is dan wel minder dan in andere bepalende sectoren, maar als aanjager van toekomstige ontwikkelingen en oplossingen speelt de designsector een steeds grotere rol. Dus ook ter versterking van de positie van Brabant als top kennis- en innovatieregio.”
Steeds meer creatieven gaan aan de slag met de maatschappelijke uitdagingen waar we voor staan, constateert Hament. “Als de impact die ze creëren niet meer overruled wordt door de economische criteria die nu gelden, krijgt de kunstsector een heel andere rol van betekenis. Dat zie je nu al met social design. Neem de Sheltersuit van Bas Timmer. Met zijn jas annex slaapzak voor dak- en thuislozen gooit hij internationaal hoge ogen.”
Foto door Ben Houdijk
South by Southwest
Hament refereert daarmee aan haar bezoek aan South by Southwest (SXSW) in maart dit jaar. Deze jaarlijkse conferentie in Austin, Texas, toont de crème de la crème op het gebied van muziek, film, digital storytelling en digitale cultuur. Het is een van de weinige festivals waar zakelijkheid en creativiteit samenkomen in zo’n grote omvang. Er worden duizenden projecten gepresenteerd, waaronder ook een aanzienlijk aanbod uit Nederland. In 2018 was Brabant nog niet vertegenwoordigd. Hament: “We hebben de kans gegrepen om in de 2019 editie Brabantse high tech en high touch te presenteren. Vooral het hoge social design-gehalte van de Nederlandse deelnemers maakte daar indruk. De Amerikaanse samenleving kan social design enorm goed gebruiken. Niet voor niets is ‘impact investing’ (waarbij de investeerder vooral maatschappelijke impact wil genereren, red.) daar zo hot. Tijdens een paneldiscussie over health and design maakte het verhaal van singer-songwriter Darden Smith grote indruk op mij. Samen met getraumatiseerde soldaten schrijft hij songteksten over hun ervaringen, als een katalysator voor traumaverwerking. Dit soort initiatieven ontstaat van onderop, net als ‘onze’ Sheltersuit. Maar bij een goede aanpak kan zo’n mooi initiatief enorme impact maken. Iets wat Nederlandse designers weer van Amerikanen kunnen leren.”
Wat SXSW volgens Hament ook interessant maakt voor creatieven is niet alleen de exposure (heel de wereld komt kijken), maar ook het gemak waarmee je tijdens SXSW afspraken maakt met andere bezoekers. En dat zijn niet de accountmanagers, maar de CEO’s en decision makers. Deze contacten brengen creatieven zeker verder in hun ondernemerschap en plannen.
Foto door Ben Houdijk
Duidelijke visie
Wat ervoor nodig is om goede lokale initiatieven op te schalen? “Business development met een duidelijke visie”, klinkt het stellig. “Als creatief moet je nadenken over je onderliggende doel en motieven. Daarbij is het de kunst om een verbinding te leggen met partijen die hetzelfde willen bereiken als jij, waar je een belang mee deelt. Jonge makers doen dit al veel meer; zij nemen vaak al partners mee bij een financieringsaanvraag, ook om hun eigen impact te vergroten.”
Hament is ervan overtuigd dat ook andere inkomsten dan subsidies de Brabantse kunstsector op een hoger niveau kunnen brengen. “Dat betekent niet dat je als team ook meteen heel commercieel moet zijn en de focus op geld moet hebben. Artistieke en intrisieke waarde blijft het uitgangspunt, maar tegelijkertijd kan je ook andere partijen laten aanhaken. Dit kunnen bedrijven zijn, maar ook maatschappelijke instellingen, gemeenten en misschien zelfs vermogende particulieren. “Een mooi voorbeeld is de Tilburgse cultuuralliantie, die een periode onze financiering verdubbelde”, zegt Hament. “Daarmee erken je als gemeente het belang van (inter)nationale cultuur voor je stad. Als andere gemeenten en bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen waar het kan, dragen we in gezamenlijkheid bij aan de ontwikkeling van topcultuur in onze provincie. Brabant C zal zich hier de komende periode sterk voor inzetten.”
Woo hah Festival
Andere keuzes
Een ander voorbeeld is MATZER in bedrijf, dat over actuele onderwerpen prikkelend theater maakt voor bedrijven en overheden. “Hiermee maakt MATZER als theatergezelschap de strategische keuze om niet alleen voor het gangbare publiek te spelen”, aldus Hament. Nog een voorbeeld: Symphonic Cinema, een combinatie van film en concert waarbij filmmaker Lucas van Woerkum het filmscherm ter plekke aanstuurt op de maten van de muziek. Hament: “Hiermee voegt hij iets nieuws toe aan een mooie, klassieke traditie, waarmee hij het publiek weet te verjongen én zijn concept aan meerdere orkesten weet te verkopen. Het gaat erom andere keuzes te maken, waarmee je vernieuwing tot stand brengt.”
Ondernemende blik
Om de cultuursector te versterken kijkt Brabant C met een ondernemende blik naar ingediende plannen. “Ons instapcriterium blijft altijd artistieke kwaliteit. Maar een stukje zakelijkheid maakt de sector uiteindelijk ook duurzaam sterker”, betoogt Hament. “Dat zie je al bij de kunstacademies; die nemen ondernemerschap tegenwoordig mee in het pakket. Wat je ook steeds vaker ziet bij gezelschappen is een zakelijk leider naast een creatief leider. Een goede ontwikkeling, omdat daarmee ook het zakelijke aspect standaard wordt meegenomen in de planontwikkeling.”
